Το σπέρμα αποτελείται από το σπερματικό υγρό και τα σπερματοζωάρια. Το σπερματικό υγρό περιέχει διάφορες χημικές ουσίες, η κάθε μία από τις οποίες εκκρίνεται από διαφορετικό όργανο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Στην παραγωγή του σπερματικού υγρού συμβάλλουν ο προστάτης, οι σπερματοδόχοι κύστες, οι βολβοουρηθραίοι αδένες και οι επιδιδυμίδες.
Τα σπερματοζωάρια παράγονται στους όρχεις και αποτελούν τους γαμέτες του αρσενικού αναπαραγωγικού συστήματος, τα εξειδικευμένα δηλαδή κύτταρα που φέρουν τις γενετικές πληροφορίες του ανθρώπου. Τόσο η μορφολογία των σπερματοζωαρίων, όσο και η φυσιολογία τους είναι τέτοιες, ώστε να εξυπηρετούν τη γονιμοποίηση, τη σύντηξη δηλαδή του αρσενικού με τον αντίστοιχο θηλυκό γαμέτη για τη δημιουργία, με αυτόν τον τρόπο, ενός νέου ατόμου.
Τι πρέπει να κάνουμε για να δούμε αν το σπέρμα μας είναι γόνιμο:
Μια πλήρης ανάλυση σπέρματος συνίσταται στην περιγραφή των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών του σπέρματος, τη συγκέντρωση, την κινητικότητα, τη μορφολογία και τη μακροβιότητα των σπερματοζωαρίων. Έτσι, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, κατ’ αρχήν, αν υπάρχουν σπερματοζωάρια και πόσα είναι. Επειδή όμως δεν φτάνει μόνο να υπάρχουν σπερματοζωάρια, αλλά και να κινούνται, ώστε να μπορούν να φτάσουν μέχρι το ωάριο για να το γονιμοποιήσουν, χρειάζεται να ξέρουμε και κάποιες άλλες πληροφορίες όπως: «το ποσοστό των σπερματοζωαρίων που έχουν πρόσθια κίνηση».
Επειδή όμως ένα ποσοστό δεν μας τα λέει όλα, μας ενδιαφέρει κυρίως ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που κινούνται “καλά” ανά εκσπερμάτιση.
Όταν τα σπερματοζωάρια φτάσουν το ωάριο, πρέπει να έχουν και την κατάλληλη μορφολογία για να το γονιμοποιήσουν, π.χ. φυσιολογικό ακρόσωμα.
Επιπλέον, καλό είναι να έχουμε στην ανάλυση παράγοντες που αφορούν τη μέτρηση της μακροβιότητας των σπερματοζωαρίων, δηλαδή αν τα σπερματοζωάρια διατηρούν την κινητικότητά τους για αρκετές ώρες. Συχνά κάποιοι μετρούν μετά από π.χ. 3, 6, 12 ώρες, την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων στο σπερματικό υγρό. Αυτό είναι λάθος, αφού φυσιολογικά, όταν το σπέρμα βρεθεί στον κόλπο παθαίνει δραστικές φυσικοχημικές αλλαγές και μάλιστα τα σπερματοζωάρια που έχουν πρόσθια κίνηση δεν μένουν μέσα στο σπερματικό υγρό, περνάνε μέσα στη μήτρα και επομένως βρίσκονται πλέον σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον.
Αν κάποιος θα ήθελε να μετρήσει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων μετά την πρώτη ώρα, τότε καλύτερα θα ήταν να μεταφέρει τα “καλώς” κινούμενα σπερματοζωάρια σε ένα θρεπτικό υλικό που μιμείται το ενδομήτριο περιβάλλον. Μέσω μιας ειδικής επεξεργασίας, επιλέγονται τα σπερματοζωάρια που έχουν “καλή” κινητικότητα και “καλή” μορφολογία και αυτά μεταφέρονται στο εν λόγω θρεπτικό υλικό που μιμείται το ενδομήτριο περιβάλλον. Στη συνέχεια, παρακολουθείται η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ανά τακτά χρονικά διαστήματα και περιγράφεται η κινητικότητά τους.
Ο έλεγχος επίσης των χημικών συστατικών (βιοχημικοί δείκτες) του σπερματικού υγρού μπορεί να μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες για τη λειτουργία των επιμέρους οργάνων του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Η ανάλυση των βιοχημικών δεικτών μπορεί να ερμηνεύσει μια ολιγοσπερμία ή ακόμη και μια φαινομενική αζωοσπερμία (κρυπτοζωοσπερμία).
Ο μικροβιολογικός έλεγχος επίσης του σπέρματος θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ανάλυσης σπέρματος, ιδιαίτερα όταν η τελευταία πραγματοποιείται για πρώτη φορά. Οι λοιμώξεις του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, που μπορεί να χαρακτηρίζονται από απουσία συμπτωμάτων, συμβάλλουν στην ανδρική υπογονιμότητα.
Τέλος, η ανάλυση κατάτμησης του DNA των σπερματοζωαρίων συνιστάται σε περιπτώσεις βιοχημικών (παλίνδρομων) κυήσεων; Μπορεί η αιτία που δεν προχωράει η κύηση να είναι η κακή κατάσταση του DNA των σπερματοζωαρίων
Οι Φυσιολογικές τιμές παραμέτρων σπέρματος, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.(W.H.O., 2010 5η έκδοση ) αναφέρονται ως :
όγκος : 1,5 ml ή μεγαλύτερος
ΡΗ : > 7.2
Αριθμός ανά ml : άνω των 15.000.000
Ολικός αριθμός : άνω των 39.000 000
Κινητικότητα : 40% ή και μεγαλύτερη (περιλαμβάνει το σύνολο της αρίστης και μετρίας κινητικότητας)
Μορφολογία : άνω του 5% φυσιολογικές μορφές
• Οι ανωτέρω παράμετροι έχουν προταθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και είναι ενδεικτικές.
• Φυσιολογικό μπορεί να θεωρηθεί ένα σπέρμα που έχει οριακές παραμέτρους, μετά από εκτίμηση του θεράποντος ιατρού.
• Η αξιολόγηση των παραμέτρων συνήθως γίνεται μετά από 2 τουλάχιστον επαναληπτικές εξετάσεις στο ίδιο εργαστήριο ανά 15θήμερο, για την εκτίμηση των φυσιολογικών διακυμάνσεων που παρουσιάζει το σπέρμα.
by 
